Léo Ferré
Ti je fotoja vegimtare ku rrinë zgjuar do ritme, Pasqyrë, lënda ku thyhet drita dhe reflekton një ëndërr molekulash. Narcizi të kurorëzoi dhe mbretëria jote humbet sot në ballin e revistave duke ngrirë figurat e tua të lëvizshme. Përfundon në bojë e letër të ngrirë. Të pikturosh boshllëkun tënd, lakuriqësinë tënde, aty do të gjendej kulmi i skicës. Në asgjë, ti sheh ëndrra asgjëje dhe ne na jep përgjigjen. Ëndërro pra krejt i vetëm !
Gjakftohtësia e pellgut tënd ku përdridhen do pjesore më bën akull. “Kam qenë e bukur! Mbretëreshë, njerëzit përuleshin para meje dhe ruan në ndonjë hije të shtresës tënde lakoren e lutjeve të tyre. Tregomi përuljet, hiret, pendimet, ma trego lëkurën time si borë dhe çmendurinë e saj të trëndafiltë në krahët e pasionit, m`i kallzo edhe një herë para se të të tejshkoj për t`u humbur e kthyer në pikën e nisjes, për të rilindur në shkëlqimin e syve të huaj, m`i kallzo orët ku unë lyer e ngjyer reflektoje bukurinë e kotë në të cilën isha e pabrengë dhe gjithçka bërë gardh në kujtesën e rrudhave…”
Ti je një ujë i ngurtë që pihet me shikim dhe që bëhet gri, një ujë i fjetur ku prehet koha të cilës ia ke marrë në sy rrezikun. Koha, në pasqyra, nuk është aspak koha e njerëzve, është e ngrirë, cullake, e rëndë. Kalbet përjetësisht.
Natën, ti ndez stuhitë dhe, buzë boshllëkut, pozicioni jot i të fjeturit zgjuar trazon aventurën. Në sytë e Gruas të mposht dhe dyzohem, por privilegji jot i shkëlqimit herët ka mundur shikimin tim të shkretë në humnerën e lotëve. Gjithmonë të mjegullt, sytë, vëllezërit e tu, shuhen prej një buzëqeshje, një spazme. Ti, hedh rrotull fushës tënde të hetimit premtime formale, Qenia, e jo aspak mishi. Dora ime mbi ty, si një ledhatim, ledhaton një dorë tjetër, atë që unë shpik, me kurrizin e dorës, dhe në sytë e mi shoh zverkun tim. Qenia nuk e shikon veten.
Do të doja të m`i ktheje mendimet e mia të dikurshme ose të dikurshmen e mendimeve të mia, çka është e huaj për mua meqë mendimet nuk kanë as të shkuar, as të ardhme dhe vdesin prej një të tashmeje shumëformëshe e të mbetur në vend. E dikurshmja, që pamjet e tua kanë kataloguar përfund një zezone të rrafshët ku ziejnë fantazma, është një ndajfolje që na largon nga harrimi. Ndajfoljet përherë na gënjejnë. Ndajfoljet janë hileqare. Kur plaken, kur i kanë përdorur shumë fjalët tona lakmuese, i emërzojmë, themi « e dikurshmja », «e përgjithmona », themi « e asnjëhera » «e dikundshmja »… Po, e dikundshmja … Të gjitha këto fjalët, kur të shikojnë, çfarë u pasqyron ? Pamjekrisur mbi tejdukshmërinë tënde të dështuar. Ngaqë ne të shikojmë me fjalë : sytë, buzët, flokët gri, rrathët e syve, rrudhat… Ah ! rrudhat, ato përbëjnë pasurinë tënde, je vetëm një plaçkë e vjetër dhe spitullaqe, je një bashkëfajtore që nuk gënjen kurrë, por që dëshiron të buzëqeshësh shumë po të buzëqeshin…
Kur kaloj para teje, në korridor, më dërgon pamjen e një gracke : ti je zogu dhe unë rrodhja, dhe të ngjitem, gojë më gojë dhe avulli i frymëve tona është vetëm garza e neverisë… Disa herë, kam dashur të zhytem në ujin tënd të pastër, për të gërmuar kujtesën tënde të shpërdorur. Nuk jam kthyer kurrë prej atje. Më është dashur të humbem në disa arnime. Rasti i Narcizit është rast urgjence : urgjencë e urgjencës, drama e dramës, e qeshura e të qeshurës… Je vetëm jehona e problemeve të vogla. Ke bërbëlitjen e alarmeve tona.
Po të mos ekzistonin refleksionet, po të mos ekzistonte fare uji i kristaltë, aspak të mos ekzistonin fotografia dhe të gjithë nënprodhimet e saj, së fundmi po të mos kishim asnjë mënyrë si “të shihnim veten”, “të shikonim veten”, do të mund të besonim tek tjetri, tek i Huaji, që të na thotë si jemi krijuar, për të na treguar hundën, shikimet tona? Do të duhej mbase ta këpusnim kokën tonë dhe ta vinim përballë! Një kokë Venusi, një kokë Luigji të XVI, një kokë viçi? Do ta merrnim veten për viça kokëdystë, mjafton që të tjerët të na thonin: Ke një kokë viçi, por të dystë… Atëherë, natën, do ta merrnim këtë kokë, mes duarsh, do t`i thonim vetes: “Jam vetëm një viç…”
Sepse shëmtia e njeriut do të ishte e qetë po të mos ekzistoje, çfarë alibie ! Foto vegimtare ku rrinë zgjuar do ritme, ku drita thyhet dhe reflekton një ëndërr molekulash… Kur mendoj se ende nuk e ke vënë re që më kanë rënë flokët ! Nuk e sheh pra të Vërtetën ? Në fakt, kush e shikon ?
Teksti burimor: Léo Ferré “Letra të papostuara”, koleksioni “Yjet”, Kujtesa dhe deti, 2006
Publikuar, 24 gusht 2016, në Le Huffington Post
Përktheu : Anila Xhekaliu, 24 gusht 2016.
Léo Ferré, lindur pikërisht në këtë ditë më 1916, njëri prej këngëtarëve të mëdhenj anarkistë francezë, autor i “Me kohën” apo “As zot as zotërues”, ishte një personalitet origjinal, i fisëm dhe shumë krijues. Në këtë letër drejtuar pasqyrës, Léo Ferré pyet veten mbi raportin me figurën e njerëzve, dhe mbi dobinë e pasqyrës, mes detyrës së kujtesës dhe poezisë.